Não bộ con người không nhận thức và xử lý được cấp số nhân.

Bạn hãy tưởng tượng: Mình đang ngồi ở hàng ghế cao nhất trong một sân vận động khổng lồ, xung quanh khán đài bị bịt kín, và đâu đó trong sân đang bị tràn nước. Phút đầu tiên, nước rỉ 1 giọt, phút thứ hai, hai giọt, phút thứ ba, bốn giọt, cứ cách mỗi phút thì số giọt tràn vào sân nhiều gấp đôi phút trước đó. Vậy mất bao lâu thì nước nhấn chìm bạn?

Câu trả lời là 45 phút. Thật ra con số này mang tính tượng trưng nhiều hơn, quan trọng là chúng ta hãy tập trung phân tích những gì xảy ra ở những phút trước đó. Ở phút thứ 44, lượng nước chỉ bằng một nửa sân vận động, phút thứ 43 là 1/4 sân, phút thứ 42 là 1/8, phút thứ 41 là 1/16, phút thứ 40 là 1/32. Thậm chí ở phút thứ 39, có thể đó chỉ là một vũng nước xâm xấp mà thôi.

Trong 39 phút đầu, khoảng thời gian là khá dài, nhưng từ lúc đó đến khi nước hoàn toàn nhấn chìm cả sân vận động, những người trong sân đều không nhận thức được vấn đề. Lúc này nếu bạn cảnh báo mọi người rằng chỉ còn 6 phút nữa, nước sẽ nhấn chìm sân vận động này thì có lẽ chẳng ai tin bạn cả. Mọi người thường không nhận thức được nguy cơ cấp số nhân. Và điều đó cực kỳ nguy hiểm. 

Dịch Corona chính là một ví dụ vô cùng đáng sợ nữa của bài toán cấp số nhân. Chỉ từ một vài ca nhiễm như đếm trên đầu ngón tay xuất phát từ một thành phố mà đã lan rộng khắp toàn cầu, khiến hàng triệu người lây nhiễm, hàng trăm ngàn người tử vong chỉ trong vài tháng. Và bởi chính hạn chế của việc không nhận thức và sẵn sàng cho tư duy cấp số nhân, mọi thứ sẽ diễn ra cực nhanh, cực nguy hiểm mà con người khó có thể lường trước được.

Một lần nữa, chúng ta đang ở phút thứ 39, và còn 6 phút nữa, trận đấu này sẽ kết thúc. Bạn sẽ làm gì? Vẫn ngồi trên sân vận động chơi game và nghĩ rằng, 39 phút qua mọi thứ vẫn ổn thì bây giờ vẫn vậy? Cũng giống như bạn đang cho rằng, con người vẫn đang sống và sinh hoạt một cách bình thường trong 150 nghìn năm qua, vậy nên chẳng có lý do gì để mọi thứ không như vậy trong 10 hay 15 năm nữa cả. Đó là tư duy hết sức nguy hiểm. 150 nghìn năm tồn tại bình thường trên hành tinh này không có nghĩa rằng con người chúng ta sẽ ổn trong 15 năm tiếp theo, thậm chí là đến cuối thế kỷ này. Đừng tư duy theo cách như vậy.